Waarde(n)vol ondernemen in en door de kunsten

Wat doen we?

De samenleving wordt geconfronteerd met complexe en onderling verweven uitdagingen. Van klimaatverandering, migratie en digitalisering, tot veranderingen in zorg, werk en samenleven. Zulke vraagstukken vragen om nieuwe manieren van denken en doen, waarin creativiteit, ondernemerschap en samenwerking samenkomen.

Duurzame vormen van waarde

Ondernemerschap is daarbij niet alleen het runnen van een onderneming, maar het vermogen om vanuit de eigen creatieve praktijk initiatief te nemen, nieuwe verbindingen te leggen en duurzame vormen van waarde te creëren.

Dat is niet gemakkelijk, want ook de creatieve en culturele sector zelf staat onder druk. Veel kunstenaars, ontwerpers en culturele organisaties hebben te maken met bestaansonzekerheid, toenemende werkdruk en de uitdaging om hun praktijk op lange termijn duurzaam te organiseren. Intussen klinkt politiek gezien steeds luider de vraag: wat is eigenlijk de waarde – en het bestaansrecht – van kunst en cultuur?

Antwoorden op maatschappelijke vraagstukken

Het lectoraat onderzoekt hoe kunstenaars, ontwerpers en andere creatieve makers aan de zoektocht naar antwoorden op maatschappelijke vraagstukken kunnen bijdragen. En hoe ze daarbij ook tot nieuwe vormen kunnen komen die de creatieve praktijk op een gezonde en duurzame wijze organiseert. We kijken daarbij naar vernieuwende organisatievormen in de kunsten zelf én naar de kracht van artistieke praktijken om maatschappelijke en organisatorische vraagstukken te verbeelden, te bevragen en mede vorm te geven. Denk bijvoorbeeld aan performances die zorgrelaties tastbaar maken of ontwerptrajecten waarin bewoners en beleidsmakers nieuwe toekomsten schetsen.

Nieuwe vormen van waardecreatie

We richten ons op de wijze waarop ondernemerschap in creatieve maakprocessen kan leiden tot nieuwe vormen van waardecreatie: artistiek, sociaal, ecologisch en economisch. Niet door vooraf vast te leggen wat ‘waardevol’ is, maar door in concrete praktijken te onderzoeken hoe waarde ontstaat, gedeeld en duurzaam georganiseerd kan worden.

Daarvoor richten we ons op vragen als:

• Hoe kunnen makers ondernemend handelen op een manier die past bij hun waarden en praktijken?
• Welke competenties en samenwerkingsvormen zijn nodig om bij te dragen aan maatschappelijke vernieuwing?
• Hoe kunnen nieuwe businessmodellen of organisatievormen recht doen aan zowel artistieke integriteit als maatschappelijke relevantie?

Door middel van praktijkgericht onderzoek, in nauwe samenwerking met studenten, docenten en externe partners, ontwikkelen we inzichten die bijdragen aan een duurzame en gezonde kunstsector, en aan bredere maatschappelijke transities.

Hoe doen we dat?

Ons onderzoek start altijd vanuit de praktijk van makers, Vanuit situaties waarin kunstenaars, ontwerpers en creatieve professionals samenwerken met anderen rond maatschappelijke vraagstukken. Zulke praktijken zijn voor ons niet zozeer casussen om van buitenaf te bestuderen, maar levende laboratoria waarin we samen onderzoeken hoe waarde(n)volle vormen van ondernemen vorm krijgen.

We werken in langdurige samenwerkingen met kunstenaars, culturele instellingen en maatschappelijke organisaties. Daarin combineren we artistieke en sociaalwetenschappelijke onderzoeksmethoden: van artistiek experiment en veldwerk tot co-creatie, interviews en visuele of materiële vormen van documentatie. Zo ontstaat onderzoek dat niet alleen beschrijft, maar dat ook bijdraagt aan nieuwe manieren van werken en organiseren binnen en buiten de creatieve en culturele sector.

Ons onderzoek is georganiseerd rond drie onderling verweven onderzoekslijnen:

1. Vernieuwende businessmodellen voor de creatieve praktijk

In deze lijn onderzoeken we hoe kunstenaars en creatieve professionals hun werk duurzaam kunnen organiseren: economisch, sociaal én ecologisch. We kijken naar alternatieve organisatievormen, gedeelde infrastructuren en ondernemerschapsvaardigheden die passen bij de kunsten.

In zijn promotieonderzoek Laat creatieve broedplaatsen werken verkent Ruben de Boer bijvoorbeeld hoe artistieke broedplaatsen nieuwe vormen van waardecreatie en veerkracht kunnen ontwikkelen binnen een veranderend cultureel ecosysteem.

2. Nieuwe vormen van transdisciplinaire samenwerking

Hoe kunnen kunstenaars samenwerken met partners uit domeinen als zorg, technologie of wetenschap, zonder hun eigen manier van werken te verliezen? In deze lijn ontwikkelen en testen we nieuwe vormen van samenwerking, waarin kennisontwikkeling, verbeelding en reflectie samengaan.

In het project Teach Us How to Feel (in samenwerking met MU Hybrid Art House en Innovation:Lab) wordt bijvoorbeeld onderzocht hoe belichaamde kennis en kunstmatige intelligentie elkaar kunnen versterken in een collectief artistiek proces.

3. Impact en waarde van de kunsten

Wat betekent het om de waarde van kunst zichtbaar te maken zonder haar te reduceren tot meetbare output? Deze lijn richt zich op het ontwikkelen van concepten, taal en methoden om de maatschappelijke betekenis en impact van kunstpraktijken te begrijpen vanuit relaties van zorg, aandacht en wederkerigheid.

Promovenda Esther Willemse onderzoekt in het project From Economic Value to Existential Meaning: ArtInfused Cultural Management Education bijvoorbeeld hoe kunstervaringen een centralere plaats kunnen krijgen in het onderwijs en beleid van cultureel management, door existentiële in plaats van louter economische waarden als uitgangspunt te nemen.

Openbare Les en Installatie - Mei 2022