Geschiedenis van HKU

De Hogeschool voor de Kunsten Utrecht bestaat al meer dan 35 jaar. HKU begon ooit met drie faculteiten maar is inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste opleidingsinstituten voor kunst en cultuur in Europa.

HKU ziet op 1 januari 1987 het levenslicht door de fusie van de volgende instellingen:

- Akademie voor Beeldende Kunsten Utrecht
- Utrechts Conservatorium
- Nederlands Instituut voor Kerkmuziek (te Utrecht)
- Nederlandse Beiaardschool (te Amersfoort)
- Akademie voor Expressie door Woord en Gebaar (te Utrecht, de eerste opleiding tot docent drama in Nederland)

De eerste jaren: kunst, media en computers

In het midden van de jaren tachtig worden computers populair in de kunsten. HKU omarmt de inzet van de computer in het kunstonderwijs en al snel is de studie Beeld- en Mediatechnologie een feit. Op het Utrechts Conservatorium wordt ondertussen voorzichtig geëxperimenteerd met elektronische muziek. In september 1987 starten daar de eerste studenten met de dan nog onbekende studie Muziektechnologie.

Drie faculteiten vormen het hart van HKU: de Faculteit Theater, de Faculteit Muziek en de Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving. Dankzij de computer krijgt HKU er op 1 januari 1989 een vierde faculteit bij: Kunst, Media & Technologie. In de nieuwe faculteit, vaak kortweg KMT genoemd, wordt naast de afstudeerrichtingen Beeld- en Mediatechnologie en Muziektechnologie ook Audiovisuele Media ondergebracht. KMT betrekt een gebouw in de mediastad bij uitstek: Hilversum.

De jaren negentig: het vormen van een eigen identiteit

Begin jaren negentig wordt het palet van HKU met veel studies uitgebreid. Zo richt de Faculteit Theater zich naast het opleiden van docenten drama ook op uitvoerend kunstenaars, met de studies Acting, Writing for Performance en Theatre Design. Bij de Faculteit Kunst, Media & Technologie begint de eerste lichting studenten aan Interaction Design. In 1990 wordt de Interfaculteit, de voorloper van de huidige Faculteit Kunst en Economie, opgericht. Kunstmanagement, begonnen als cursus, is daarmee uitgegroeid tot een vierjarige hbo-opleiding. Waar HKU in de breedte voor staat, is te lezen in het voorwoord van een boek uit 1995:

Het beleid van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht is sterk beroepsgericht en schept tegelijkertijd mogelijkheden voor studenten om zich te ontwikkelen tot kunstenaars met een eigen identiteit.
Het beleid van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht kenmerkt zich, behalve door individueel gericht onderwijs, ook met name door: innovatie, internationalisering en interdisciplinair onderwijs.

ICT

Aandacht voor ICT is ook een belangrijk speerpunt van HKU. Eind jaren negentig krijgen alle studenten een eigen HKU-mailadres. Daarnaast kunnen zij hun werk opslaan op een centrale server en via de HKU-website heeft iedereen toegang tot zo’n vijftig filmfragmenten en animaties, en ongeveer veertig composities.

Academiegalerie

In april 1996 opent de Academiegalerie aan de Minrebroederstraat haar deuren. Inmiddels is deze galerie in hartje Utrecht omgedoopt tot AG, ruimte voor nieuwe kunst en media. Voor honderden kunstenaars blijkt het opbouwen van en deelnemen aan tentoonstellingen een ervaring van grote waarde. Velen van hen tonen hun werk hier voor het eerst in het openbaar. In de woorden van AG zelf:

Een belangrijk deel van het AG-jaarprogramma bestaat uit presentaties van veelbelovende HKU-studenten. Dergelijke tentoonstellingen worden meestal voorafgegaan door intensieve onderwijstrajecten. In samenwerking met elkaar, begeleidende docenten en met de tentoonstellingscoördinator, doen studenten zo ervaring op met de tentoonstelling als openbare presentatie-context. Daarnaast biedt AG ook regelmatig een podium aan jonge professionele makers, vaak HKU-alumni, die zich onderscheiden binnen hun vakgebied.

HKU in het nieuwe milennium: een stadscampus voor de creatieve sector

2000-2010
De creatieve sector is qua werkgelegenheid inmiddels groter dan de landbouw, zo blijkt uit het rapport Ons creatieve vermogen van de ministeries van EZ en OC&W dat in 2006 verschijnt. Het belang van creatief ondernemerschap wordt benadrukt. HKU ruikt haar kansen en opent in 2008 het Centrum van Ondernemerschap in de Creatieve Industrie. Dit is de voorloper van HKU X. Het ambitieuze doel is:

Alle HKU-studenten laten afstuderen met een ondernemende houding, ze al tijdens hun studie een eigen onderneming laten starten en hen ondersteunen bij de ontwikkeling van hun zelfstandig ondernemerschap.

Ondertussen zijn (in 2005) de eerste studenten van de game-opleidingen afgestudeerd. En in 2007 viert HKU haar vierde lustrum!

2010-2017
Vanaf 2010 verandert er veel, vooral wat betreft de organisatie van HKU. De faculteiten maken plaats voor negen schools. Daarnaast worden de expertisecentra en lectoraten opgericht. Het pand in Hilversum van de Faculteit Kunst, Media & Technologie wordt verkocht. HKU verovert nieuwe vestigingen: aan Oudenoord en in het unieke industrieel erfgoed Pastoe Fabriek. Oudenoord wordt het hoofdkwartier van de mediaopleidingen, samen met HKU Kunst en Economie. De iconische Pastoe Fabriek fungeert als domein van onze beeldende kunsten. De missie blijkt possible: alle HKU-locaties zijn naar Utrecht gehaald om zo een stadscampus te creëren.

In september 2011 begint de eerste lichting studenten op HKU Utrechts Conservatorium aan de nieuwe studie Musician 3.0.
Niet alleen de faculteiten worden afgeschaft; ook het lidwoord voor HKU. Na 25 jaar gaat de HKU verder als HKU. Bij deze veranderingen hoort ook een nieuwe huisstijl (in 2012, ontworpen door HKU-alumni van de Designpolitie) en een nieuwe slogan: 'De kunst van HKU - nieuwe verbindingen, nieuwe toepassingen'.

2017-2024
In 2017 viert HKU haar 30-jarig bestaan met een feestelijke opening van de nieuwe hoofdlocatie aan de Nieuwekade. Inmiddels studeren er ruim 4000 studenten aan HKU. In 2017 krijgt de stadscampus avn HKU haar finale vorm. Vanaf dit jaar bevinden alle HKU-locaties, met uitzondering van de Nederlandse Beiaardschool, zich in de (binnen)stad van Utrecht. De verbinding met de stad en haar inwoners wordt hierdoor versterkt.

HKU College - HKU College, in 2019 opgericht als negende school, heet vanaf voorjaar 2021 HKU Creative Transformation. Het profiel van de school illustreert bij uitstek de richting waarin HKU zich steeds nadrukkelijker positioneert:

Bij HKU Creative Transformation staat het aanjagen van betekenisvolle verandering in de samenleving centraal. Als student gebruik je je ontwerpen en creatieve maakprocessen om in samenwerking met anderen voortdurende transformaties tot stand te brengen.

AD’s en minoren - Ook voor de associate degrees en de minoren zijn het zeven vette jaren. Zowel de AD Connected Design als de AD Digital Media zijn een goede springplank naar de beroepspraktijk of het hbo (vanuit mbo).
De minoren spannen qua opmars echter de kroon. Anno 2024 biedt HKU 15 minoren, het grootste aanbod onder Nederlandse kunsthogescholen. Met een minor kunnen studenten zich een halfjaar lang binnen HKU verbinden aan een andere school. Het volgen van een minor bij een andere instelling is ook mogelijk.

Corona - Een bewogen periode voor HKU en van de hele wereld is die van de corona-pandemie. Als gevolg van corona ontstaan er nieuwe onderwijsvormen: online en blended. HKU weet zich op de meeste fronten snel aan te passen aan de noodsituatie, maar de gevolgen voor met name de podiumkunsten zijn nog steeds voelbaar.

Ook het 35-jarig bestaan in 2022 staat wat in de schaduw van het opkrabbelen uit de coronaperiode en gaat relatief onopgemerkt voorbij. Pas in maart 2023 zijn de coronamaatregelen definitief van de baan en kunnen we kunst en cultuur weer helemaal vrijuit beleven.

En nu?

Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft. Wie had de opmars van Online en Blended Onderwijs kunnen voorspellen als gevolg van Covid-19?

In 2027 bestaat HKU 40 jaar. Waar staan we dan? De tijd zal het leren. Misschien kunnen we maar het beste naar het advies van Alan Kay (onder andere uitvinder van de programmeertaal Smalltalk) luisteren:

‘The best way to predict the future is to invent it’