Van lichtkunstenaar naar ongrijpbare performer

Interview met Alaa Minawi

Een transformatie middenin je maakproces: kunstenaar en docent Alaa Minawi laat zien dat de vrijheid om van gedachten te kunnen veranderen essentieel is. Ook bevraagt hij de dynamiek tussen maker en publiek en zoomt hij zelfs nog verder uit. Minawi stelt kritische vragen over machtsstructuren en politieke systemen. Vaak als een soort Wizard of Oz, onzichtbaar voor zijn publiek.

Voordat de Nederlands-Libanees-Palestijnse kunstenaar en docent Alaa Minawi (Beiroet,1982) in 2016 zijn Master Scenography aan HKU begon, werkte hij al enkele jaren als scenograaf en maakte hij lichtsculpturen en installaties. Hij merkte op den duur dat hij niet steeds voor anderen wilde produceren of maken, waardoor de drang ontstond om een stap terug te doen en te reflecteren op zijn makerschap. Toen hij in de Pastoe-fabriek aan zijn master begon, deed hij precies dat: reflecteren, nadenken en het vak scenografie in een ander licht zien.

Omgaan met de ruimte

'In mijn beginperiode op HKU was ik verbaasd: Hoe kon ik met licht experimenteren in een gebouw dat zoveel ramen heeft, zoveel lichtinval en geen écht donkere ruimtes? (Destijds zat de HKU Blackbox nog niet op de Pastoe-locatie - red.) Al snel begreep ik dat ik op een andere manier naar scenografie moest leren kijken.
Het ging niet meer om het standaard podium met een publiek ervoor en iemand die iets op dat podium doet. Het ging nu om het concept ‘ruimte’ en het omgaan met die ruimte. Hoe verhoud je je tot een ruimte en wat kun je daar allemaal mee? Dat was voor mij haast transformatief.'

Door dit besef zag Minawi zich genoodzaakt zag om de onderzoeksvraag die hij voor zijn toelating schreef aan te passen. 'Wat me verraste is dat dát gewoon kon. Na twee maanden onderzoek zag ik dat ik dingen anders wilde aanvliegen tijdens mijn master. De mogelijkheid om mijn onderzoek op dát moment aan te apssen was er gelukkig. Ik ben heel blij dat Henny Dörr, destijds studieleider, hierin zo flexibel was. Ik voelde daardoor de vrijheid om tijdens het maakproces van gedachten te kunnen veranderen. Dat is voor mij essentieel als kunstenaar.'

Het onderzoek als eindproduct

Een opleiding die organisch meebeweegt met de studenten, de makers, is in staat zichzelf, net als de makers, te vernieuwen. Minawi vindt deze eigenschap terug in het masterprogramma scenografie. Al wordt de druk in het tweede jaar wel opgevoerd. 'Je moet je proefschrift schrijven en je onderzoek presenteren in een eindproduct. Dat proces is niet meer zo fluïde, want je moet hierin al heldere keuzes maken. Ook tijdens het maken van deze keuzes ontdek je echter belangrijke dingen die de bouwstenen kunnen zijn voor je eindpresentatie. Ik wilde dat het resultaat van mijn onderzoek niet in een rigide, vastomlijnd product zou resulteren.'

Ik ben meer een denker en onderzoeker, in plaats van dat ik fysiek experimenteer en met mijn handen knutsel. Daarom ging ik op zoek naar manieren om mijn proces voor zich te laten spreken, in plaats van het in een tastbare, traditionele vorm te gieten. Het onderzoek an sich zou mijn eindproduct worden.'

De machine

Dat Minawi zou afstuderen met een experimentele performance werd al gauw duidelijk. Maar er was nog wel een klein obstakel. 'Ik ontdekte dat ik plankenkoorts had. Ik wilde een performance uitvoeren, maar kon het niet opbrengen om onderdeel ervan te zijn. Vanuit deze notie werd ‘de machine’ geboren. Een machine uit het jaar 2048, omgeven door anti-besmettingsplastic dat een doolhof vormde waar de toeschouwer doorheen moest. In dit doolhof bevroeg de machine de toeschouwer. Hij wilde weten wat ‘thuishoren’ betekent en wat het inhoudt om ‘ergens bij te horen’.

Hiermee maakte Minawi maakte zijn publiek tot intrinsiek onderdeel van zijn werk. Onder de titel ‘2048’ volgde een reeks performances, telkens met het publiek als belangrijk onderdeel van een levend en groeiend onderzoek. In zijn vierde en meest recente performatieve installatie in de 2048-reeks, “2048 - Identity in dissolution” die hij in februari 2023 in Beiroet uitvoerde, gaat Minawi zelfs een stap verder. Hij zet Whatsapp in als instrument om zijn publiek op avontuur te laten gaan door de stad. De performance gaat over de notie van zichtbaarheid en onzichtbaarheid en zal tijdens Spring Festival ‘23 ook in Utrecht opgevoerd worden.

Het Huis Utrecht

Wanneer we Minawi spreken, is hij net een week bezig aan zijn residentie bij Het Huis Utrecht. Hier krijgt hij samen met andere makers enkele weken de ruimte om zijn artistieke praktijk te verdiepen of te verbreden. Minawi onderzoekt tijdens zijn residentie het opnieuw verbeelden van de toekomst door middel van sociaal-politieke verhalen. Hiervoor start hij met het reflecteren op machtsstructuren en hoe hij deze opnieuw kan verbeelden. Wat betekenen de machtsstructuren? Wat is de impact ervan? Hoe kan hij ze opnieuw inrichten en hoe resoneert dit binnen de podiumkunsten? Deze vragen krijgen in oktober 2023 een antwoord, want dan deelt Minawi zijn creatieve onderzoek en proces met het publiek.

Bio - Alaa Minawi heeft een BA in Communication Arts van de Lebanese American University (2008) en een MA in Fine Art (Scenography) bij HKU (2018). Hij behaalde een certificaat van de Royal Academy of Dramatic Arts London (RADA) om lichtontwerpers op te leiden. Hij is docent aan de Hogeschool voor De Kunsten Amsterdam (AHK), lector aan HKU en het Sandberg Instituut Amsterdam. Ook is Minawi de oprichter en programmadirecteur van de Beirut Summer School for Theatre & Performance.

alaaminawi.com