Muzikale vertolking van patiëntverhalen

Bij verhalen over psychische aandoeningen denk je algauw aan diagnoses, het ziekteverloop of de medicatie. Maar hoe zit het met de belevingswereld van de patiënt? Of van degenen uit zijn of haar directe omgeving? Conservatoriumstudenten Madelief Lammers en Noah Claassen maakten speciaal voor het Betweter Festival een muzikale vertolking van twee verhalen uit de Verhalenbank Psychiatrie. Van eerste idee tot presentatie: hoe ziet zo’n maakproces eruit?

“Via onze opleiding kregen we de opdracht om voor het Betweter Festival en de De Nieuwe Utrechtse School een verhaal uit de Verhalenbank Psychiatrie op een creatieve manier te laten spreken. Het resultaat was te horen op het Betweter Festival, waar bezoekers ons konden laten weten wat de muziek bij hen opriep”, vertelt Noah (Jazz & Pop). “Het verhaal dat ik gekozen heb greep me erg aan. Het ging over iemand die heel veel verschillende diagnoses kreeg en al op zijn achttiende in een separeercel belandde. Dat vond ik super heftig. Het verhaal werd verteld vanuit het perspectief van zijn zus. Zo kreeg je een beeld van hoe zoiets is voor iemand die zo dichtbij staat. Wat ik mooi aan deze opdracht vind, is dat de luisteraar een ander beeld krijgt van een verhaal van iemand die ziek is, anders dan het medische verhaal. Dat je echt in zijn of haar leefwereld komt.” 

Je kritische zelf uitzetten

Hoe vertaal zo’n verhaal dan in een eigen tekst en melodie? Hoe ziet zo’n maakproces eruit? Voor Noah begon dat met het opschrijven van haar associaties bij het verhaal. Daarna gaf ze er door het maken van een metrum en rijm meer vorm aan. Zo kwam ze al snel tot een tekst. “Zodra ik vast kwam te zitten ben ik gaan freewriten; gewoon twee minuten lang alles opschrijven wat in me opkwam”, vertelt Noah. “Het is belangrijk om já tegen ideeën te zeggen”, vult Madelief (Musician 3.0) aan. “Heel veel ja zeggen. Alles is goed. Je bedenkt later wel of het ook echt goed of bruikbaar is. Het heeft heel erg te maken met je kritische zelf even uitzetten. Ik denk dat het heel verleidelijk is om tijdens het maken te denken: ‘O, maar dit is stom’, of: ‘Dit akkoord gebruik ik in ieder liedje’. Dan kom je natuurlijk nergens.”  

Tot strakjes 

Volgens Madelief is het echter geen kwestie van negatieve gedachtes negeren, maar ze tijdelijk parkeren. “Je moet alles erkennen, maar ook kunnen zeggen: oké negatieve gedachte, tot strakjes. Het is een balans tussen nadenken en maken, maar niet tegelijk. We krijgen bij Musician 3.0 ook veel les in hoe je met jezelf omgaat tijdens maakprocessen en we hebben improvisatielessen. Dat stimuleert heel erg het ja zeggen tegen ideeën, omdat je in het moment iets moet doen.”

Muziek om nooit te vergeten 

Hoewel de presentatie op het Betweter Festival door haperende apparatuur niet uitpakte zoals gehoopt, zien de studenten het wel zitten meer van dit soort opdrachten te doen in de toekomst. Noah: “Het is een mooie combinatie van werken in opdracht en de volledige creatieve vrijheid hebben. In dit geval kreeg je het kader van het patiëntverhaal, maar verder ook veel ruimte voor eigen invulling. Dat je daar dan een klein budget voor krijgt, is natuurlijk ook wel echt heel leuk. Daarnaast spreken opdrachten met zo’n maatschappelijk thema mij erg aan. Ik denk dat muziek een hierin belangrijke rol kan spelen. Zo lijkt het me interessant iets op te zetten voor mensen met dementie. Hierbij zie je dat muziek, anders dan tekst, echt kan blijven hangen en iets teweegbrengt.” 