Het witte, Westerse perspectief voorbij

Marian Duff is oprichter en directeur van OSCAM (Open Space Contemporary Art Museum) en al haar hele leven een enthousiaste aanjager. Ook als fellow van HKU wil ze graag de aanjager zijn en mensen aan het denken te zetten over de term ‘museum’. Want kan die niet wat toegankelijker en meerstemmig?
OSCAM is een zeldzaam soort museum. In hartje Bijlmer, met de grote pui aan de voorkant helemaal open. Iedereen kan binnenlopen, gratis (op donatiebasis) de tentoonstellingen bekijken en van achter een klein barretje schenken spontane museumhosts koffie en thee.

Ook een museumoprichter zoals Marian Duff zie je niet vaak. Ze rolt van het één in het ander, voert haar creatieve ideeën meteen uit en laat een spoor van enthousiasme en passie na. Ze begon haar carrière als journalist op de stadsredactie van het Parool, interviewde oud-voetballer Winston Bogarde over zijn nieuwe evenementenbureau, en werd prompt door hem gevraagd of ze voor hem wilde werken. Ze werkte vervolgens met artiesten van over de hele wereld en belandde ook op de Amsterdam Fashion Week, wat een wit en Westers bolwerk bleek te zijn. ‘Daar zag ik zowel voor- als achter de schermen werkelijk niemand die op mij leek.’

Van mode naar musea

Reden genoeg om zelf events te gaan organiseren in de mode, met als thematiek verschillende culturele achtergronden. Ze organiseerde ‘mode battles’, tussen ontwerpers. In Amsterdam Zuid-Oost, daarna tussen steden en zelfs tussen landen. ‘Maar daar miste op een gegeven moment een focus. Het moest ook een inhoudelijk element hebben.’ De battles werden gekoppeld aan musea, zoals het Amsterdam Museum, Museum Van Loon en het Tropenmuseum. En je raadt het al: Duff werd getriggerd en rolde zo de museale wereld in. ‘Het stadsdeel Zuid-Oost vroeg me of ik iets wilde doen in het kader van 50 jaar Bijlmer. OSCAM was geboren. Oorspronkelijk als pop-up museum, maar inmiddels zijn we bijna 4,5 jaar verder.’

‘Museum’ klinkt oubollig en stoffig

Duff vindt het bijzonder om fellow te zijn voor HKU. Een eer zelfs. ‘Ik heb de gelegenheid om drie jaar iets te onderzoeken en ik hoop dat daar iets heel waardevols uit komt. Ik zie mezelf als aanjager en wil dat als fellow ook graag zijn.’ Over wat ze dan wil aanjagen heeft ze een helder beeld. ‘Dat mensen gaan nadenken over erfgoed en depots: hoe je die veel meer kunt ontsluiten, voor een breder publiek. Voor bezoekers maar ook voor de communities die eigenaar zijn van dat erfgoed. Musea kunnen en moeten veel laagdrempeliger worden.’

Duff gaat eerst in kaart brengen hoe er over de term ‘museum’ wordt gedacht. ‘Daar ben ik nu over aan het nadenken, hoe ik op een laagdrempelige manier veel mensen kan vragen om hun mening. Misschien met een serie interviews, misschien met een enquête.’ Als test vroeg ze op straat al eens aan wat mensen waar ze aan denken bij het woord ‘museum’. ‘Zij hadden vooral de associatie met oubollig en stoffig. Ook was er de wens voor meerstemmigheid en verjonging.’

Voorbij het witte, Westerse perspectief

Lichtend voorbeeld van die verjonging, meerstemmigheid en diversiteit? Juist: OSCAM. Duff: ‘Het is een bewuste keuze om OSCAM aan deze vraag te koppelen. ‘Open Space’ in de naam zegt het al: we willen een veilige haven zijn voor iedereen die met kunst bezig wil zijn. We richten ons veel op maatschappelijke onderwerpen, zoals roofkunst, een expositie in samenwerking met Black Archives, vrouwelijke kunstenaars in de hip-hopscene. En jonge kunstenaars die voor het eerst hun werk tentoonstellen bij Young OSCAM Art Kitchen.’

Vorig jaar heeft Duff in OSCAM een aantal sessies met studenten en docenten van HKU gedaan, in het teken van ‘anders kijken naar kunst’. Wat ik wil meegeven aan studenten is: Probeer een ‘safe space’ te creëren voor jezelf, waarin je het aandurft om op een andere manier naar kunst en cultuur te kijken. Er wordt nu grotendeels vanuit een wit en Westers perspectief gekeken. Maar de wereld bestaat uit zoveel meer dan dat.’

Na drie jaar fellowship hoopt Duff een online handboek klaar te hebben. Met daarin een nieuwe definitie van het begrip ‘museum’. Met een bredere betekenis: toegankelijker en meerstemmiger. ‘Daarmee kunnen we dan hopelijk zowel de directeur als de kassamedewerker van een museum aan het denken zetten.’