De magie van het grijsblauwe donslaagje

Lidewei Reitsma en Jonne Verheij

Schimmels. Vies en gevaarlijk, weg ermee! Geef toe, dat is het eerste wat je denkt over die harige groene rondjes in je brood en het grijsblauwe donslaagje in je pan soep. Met hun afstudeerproject Interwoven bij Image and Media Technology bewijzen Lidewei Reitsma en Jonne Verheij dat deze reactie veel te kort door de bocht is. Schimmels rule!

Schimmelonderzoek

Jonne: ‘Die standaardreactie op schimmels zien wij als symbool voor onze houding ten opzichte van de natuur. We weten er zo weinig over en stellen ons niet nederig op. Natuurlijk gooi je die groen uitgeslagen citroen in je koelkast weg. Maar wist je dat er maar tweeduizend schimmelsoorten van de vijf miljoen in de categorie ‘vies en gevaarlijk’ vallen? Van de anderen maken we medicijnen, vleesvervangers, kunstleer en duurzame verpakkingsmaterialen.’ Lidewei: ‘Het zijn organismen die onmisbaar zijn voor de mens. Tijdens ons afstudeerproject zijn we zeer geïnspireerd geraakt door wetenschappelijk schimmelonderzoek. Zo lazen we in een artikel dat er elektrische activiteit is gemeten onder schimmels en dat dit hun manier van communiceren is.’ Jonne: ‘En dat het grootste organisme ter wereld een schimmel is en een oppervlakte van wel tien vierkante kilometer heeft.’

Kwetsbaar

We bekijken schimmels in eerste instantie dus met afschuw, maar zien de wereld erachter niet. Jonne en Lidewei legden die wereld in eerste instantie bloot door ze onder de microscoop te leggen. Het leverde prachtige kleuren en structuren op. Hun uiteindelijk afstudeerproject gaat nog een stap verder: het duo vangt de taal der schimmels in een interactieve installatie. Lidewei: ‘Hiermee willen we de bezoeker in contact laten komen met de schimmels en na laten denken over zijn relatie met de natuur. Lidewei: ‘De taal van schimmels vertalen we in onze installatie naar beeld en geluid. Dat roept weer allerlei vragen op: “Zou de schimmel pijn ervaren als we er elektroden in steken? Reageert hij anders als hij voldoende water heeft? Wat gebeurt er als we hem in het donker zetten?”’

'Ik ervaar veel sterker hoe kwetsbaar de mensheid eigenlijk is'

Voor Jonne en Lidewei zelf heeft hun afstudeerproject hun band met de natuur in ieder geval versterkt. Jonne: ‘Ik voel meer nederigheid en ben me ook meer bewust van mijn onwetendheid over de natuur. We doen alsof we boven de natuur staan, terwijl we er een onderdeel van zijn en in hoge mate van afhankelijk. Dat is bij mij wel een groot verschil met een jaar geleden: ik ervaar veel sterker hoe kwetsbaar de mensheid eigenlijk is.’ Lidewei was al veel met vergelijkbare onderwerpen bezig. ‘Bij mij heeft het mijn overtuigingen vooral versterkt, en ik herken de kwetsbaarheid zeker. Als we zo blijven omgaan met de aarde, betekent het vooral voor onszelf het einde. De aarde overleeft het wel door te veranderen, maar zal onbewoonbaar worden voor de mens.’

Toch wil het tweetal zeker geen negatieve boodschap uitdragen. Lidewei: ‘Voor mij voelde het eerst wel als een missie om te vertellen dat we niet goed bezig zijn. Nu is het meer een pleidooi om nederiger te zijn ten opzichte van de natuur en te zorgen voor connectie tussen mens en natuur. De vraag blijft: Doen we het wel goed? Maar we willen mensen inspireren in plaats van ze de les te lezen. Daarom is de insteek nu: “Wij vinden dit, wat vind jij?”