De Schat van Utrecht

Collegejaar 25/26 is het feest: van november tot en met juni vieren het 150-jarig bestaan van HKU Utrechts Conservatorium. Hoogtepunt is het slotspektakel De Schat van Utrecht op zondag 28 juni. Een muzikale optocht en slotconcert ineen rondom een niet eerder uitgevoerde compositie van Louis Andriessen; De Schat van Scharlaken Rackham.

De Schat van Utrecht is een muzikaal eerbetoon aan Utrechts grootste componist aller tijden en samenkomst van alle mogelijke disciplines die binnen HKU Utrechts Conservatorium zijn te horen. De beiaard van de Domtoren speelt zowel tijdens de tocht als het concert mee met de musici op straat en op Mariaplaats.

De Schat van Scharlaken Rackham
Louis Andriessen - geboren en getogen in Utrecht en afkomstig uit een bekende Utrechtse componistenfamilie - schreef De Schat van Scharlaken Rackham in 1970 in opdracht van gemeente Utrecht voor de Utrechtse Muziekschool, toen gevestigd aan het Domplein. De muziek is genoteerd op een rol behangpapier van maar liefst negen meter met daarop prachtige vormen, muzieksymbolen en teksten. Andriessen liet zich tijdens het componeren van het werk inspireren door het gelijknamige Kuifje-stripalbum uit 1944. De compositie is niet genoteerd volgens conventionele westerse muzieknotatie. Het is een grafische compositie die in de woorden van Couperus 'een grote mate van creativiteit eist' van de spelers. De compositie bestaat uit aanwijzingen als 'speel een akkoord wat je moeder mooi vindt', 'speel een akkoord met zoveel mogelijk tonen' en 'verzin nieuwe akkoorden door goed naar elkaar te luisteren'. Het is onzeker of de compositie ooit is uitgevoerd. Na publicatie in 1970 verdween het werk lange tijd van de radar. Inmiddels is het weer boven water en verdient het stuk een echte wereldpremière, zesenvijftig jaar na dato.

Bewerking door studenten
Studenten van alle afdelingen HKU Utrechts Conservatorium gaan gedurende collegejaar 25/26 aan de slag met het uitwerken van delen van de partituur. Dat gebeurt deels onder begeleiding van docenten Anne-Maartje Lemereis (ook Componist der Nederlanden), Esmée Olthuis en Konrad Kosseleck. Tweedejaars studenten Docent Muziek maken met leerlingen van basis- en middelbare scholen in Utrecht nieuwe grafische composities op basis van de bestaande partituur. Anne-Maartje Lemereis assisteert hierbij. Kenza Koutchoukali (1988), regisseur van opera en muziektheater, houdt het proces vanaf september 2025 nauwlettend in de gaten en tekent voor de eindregie van het spektakel.

Directie
Voor de dirigent is een belangrijke, vrije, rol weggelegd in de compositie van Andriessen. In de woorden van de componist heeft de dirigent 'eerder een coördinerende dan een dirigerende functie'. Studenten koordirectie bereiden zich tijdens collegejaar 25/26 voor op de uitvoering van de compositie, maar ook studenten Musician 3.0. Zij doen dat volgens de kobranie-methode; een muzikale werkvorm waarbij groepen improviseren en samenspelen onder leiding van iemand die de groep aanstuurt met visuele tekens. Een methode die als geen andere aansluit op het vrije karakter van de compositie van Andriessen.

Groots slotconcert
De uitvoering van De Schat van Scharlaken Rackham is op Mariaplaats. Voorafgaand aan de uitvoering trekt een muzikale stoet van Domplein naar Mariaplaats. Daar aangekomen brengt een orkest van zo'n 300 musici - studenten, alumni, leerlingen van Utrechtse basis- en middelbare scholen - delen van de compositie van Andriessen ten gehore. Ook vanuit de ramen op alle verdiepingen van het hoofdgebouw klinkt muziek; zangers en blazers versterken van hieruit de musici op het plein beneden. De beiaardier van de Domtoren speelt live mee met de musici op Mariaplaats. Op een groot scherm voor het hoofdgebouw komt een projectie van de grafische partituur voorbij; aanwezigen kunnen zo live het verloop van de compositie volgen.

Naast De Schat van Scharlaken Rackham zijn er ook uitvoeringen van andere Utrechtse composities, waaronder werk van Jurriaan en Hendrik Andriessen (respectievelijk broer en vader Louis).

Na een muzikale finale is het tijd voor feest tot in de avond, met natuurlijk veel muziek van studenten en alumni van HKU Utrechts Conservatorium.

Samenwerking Muziek & Technologie
Omdat de Domtoren en Mariaplaats pakweg 400 meter van elkaar liggen, kunnen
de beiaardier en musici op Mariaplaats niet gelijktijdig spelen; er treedt dan
vertraging in geluid op. Studenten Muziek & Technologie werken in collegejaar 25/26 aan een mogelijkheid om samenspel toch mogelijk te maken. In-ear monitoring en een slimme toepassing van clicktrack speelt hierin in ieder geval een rol.

Gezamenlijk aftelmoment met Boston
Studenten en docenten van het conservatorium van Boston zijn live bij de première aanwezig. Er is een gezamenlijk aftelmoment via videoverbinding, waarna de uitvoering in Boston live is te volgen. Andriessen heeft veel invloed in de Verenigde Staten en oogstte er veel succes. Zijn werk is er uitgegeven door het platenlabel dat ook het werk van Steve Reich uitbrengt.

Blijvende herinnering
Op zondag 28 juni is de onthulling van meer dan levensgrote hoogkwalitatieve print van de originele compositie in K&W-gebouw, als blijvende herinnering aan Andriessen en zijn Utrechtse roots.

Voorpresentaties
Delen van de compositie van De Schat van Scharlaken Rackham gemaakt door studenten zijn ook voorafgaand aan de première te horen op zondag 5 juni tijdens de Louis Andriessen Dag in Muziekgebouw Amsterdam.