Lessen uit de natuur

Interview Martijn Houtkamp

In organisaties en het huidige onderwijs ligt de focus vaak op cijfers en output. Maar in hoeverre spelen omgevingsfactoren en maatschappelijke vraagstukken een rol bij de vorming van een organisatie of onderwijsmodel? Te weinig, vindt Martijn Houtkamp. De reden voor de grafisch vormgever en docent te starten met de master Education of Arts en te onderzoeken hoe dit anders kan.
Binnen zijn docentschap op het Grafisch Lyceum merkt Houtkamp dat het onderwijs vaak gericht is op het overbrengen van vaardigheden: ‘Er wordt weinig stilgestaan bij de snel veranderende wereld en maatschappelijke vraagstukken. Vormgeven gaat niet alleen over een mooi ontwerp, het kiezen van goeie letters en de juiste kleuren. Het gaat ook om het doen van onderzoek naar je onderwerp, om zo een nieuwe invalshoek te laten zien. We staan in de wereld voor allerlei uitdagingen, maar die lijken niet te bestaan binnen dit onderwijs. Dan ben je vrij hol met je vak bezig vind ik. Dat was voor mij de reden om te starten met de master en te onderzoeken hoe de ‘echte’ wereld ook een rol kan gaan spelen in het onderwijs.’

Een flinke kater

‘Tijdens het eerste jaar heb ik mezelf echt opnieuw moeten uitvinden. Je komt bijna in een soort identiteitscrisis. In eerste instantie wilde ik mijn onderzoek richten op verbetering van het curriculum binnen het onderwijs dat ik gaf. Mijn begeleiders raadden echter af daarmee verder te gaan. Volgens hen had ik hiermee te weinig invloed op de beoogde koersverandering van opleiding en de school als geheel. Dan ga je toch wel met een kater zo’n assessment uit. Achteraf gezien is het goed geweest. Het heeft me laten zien dat je soms uit je eigen rol moet durven stappen om onderdeel van de oplossing te worden.'

Het bos als lokaal

‘De intensives, de drie projecten die je gedurende het studiejaar volgt, hielpen me om tot de kern te komen. Binnen een van die opdrachten heb ik een interdisciplinaire samenwerking onderzocht. Ik heb toen gesproken met Daan Bleichrodt van het IVN over Tiny Forests en hun ambitie om kinderen les te geven in de natuur. Dan kom je al snel uit bij biomimicry: de processen of constructies die je uit de natuur kunt overnemen in een leeromgeving of -proces. Dat vind ik een hele interessante invalshoek. Vooral als je kijkt naar de schoolgebouwen waarin we lesgeven, daar kan de leeromgeving vaak ook wel creatiever.’

Inzichten krijg je spelenderwijs

‘Dit studiejaar ga ik aan de slag met het didactisch ontwerp. Het uiteindelijk product is een spel dat behoeftes en belangen in kaart brengt. Het moet spelers antwoord geven op vragen als: Hoe richten we onze school, organisatie of team in? Hoe doen ze dat in de natuur en welke lessen kunnen we hieruit trekken? De uitkomsten geven je een goed beeld van een werkplek waar iedereen op z’n plek is en zijn werk goed kan uitvoeren.’

Een groene toekomst

‘In de toekomst wil ik graag een curriculum samenstellen of bij een school aan de slag gaan waar dat op een manier is ingevuld waarbij ik me thuis voel. Belangrijk is dat hierbij kunst, vormgeving en maatschappij met elkaar verbonden zijn. Er zijn natuurlijk Agora-scholen waar dat al gebeurt, maar dat is vooralsnog vooral basis- en voortgezet onderwijs. Het lijkt me ook interessant om te werken bij natuurorganisaties zoals Rewilding Europe of IVN: organisaties die de maatschappij bewustmaken van het belang van de natuur. Je kan je voorstellen dat er ook veel musea met tentoonstellingen op dat gebied, daar zou ik ook een rol kunnen spelen.’

Kunst als vehikel

‘Wanneer je kiest voor deze masteropleiding moet je aan jezelf durven te twijfelen. Je moet bereid zijn om het over een andere boeg te gooien en op zoek te gaan naar een ander perspectief. Het gaat bij deze opleiding niet zozeer over educatie of over kunst an sich; het gaat over educatie en kunst als vehikel om zo aan een bepaalde verandering bij te dragen. Om iets teweegbrengen bij je publiek. Of dat nou studenten, collega’s of bezoekers van een museum zijn, je wil ze een nieuw inzicht geven.’