Hoofdgebouw Joannes de Deo

Het hoofdgebouw Joannes de Deo van HKU Utrechts Conservatorium beschikt over een prachtige kapel en een bijzonder orgel. Onlangs is er ook een tijdcapsule in de muur van dit pand gevonden met een brief over het ontstaan van het pand.

De kapel

De kapel is gebouwd in 1894 als onderdeel van het gebouw Joannes de Deo, een ziekenhuis van een katholieke orde van ziekenverpleegsters.

Het religieuze karakter is nog zichtbaar in de kapel. Zo zijn er bijvoorbeeld glas-in-lood ramen van Heinrich Geuer. Hierin zijn taferelen uit het leven van Joannes de Deo te herkennen. Aan weerszijden van het orgel bevinden zich twee ramen met afbeeldingen van St. Caecilia. Op het raam achter het orgel is Paus Gregorius de Grote afgebeeld, naar wie het Gregoriaans is genoemd.

Van Vulpen-orgel

In 1898 bouwde Maarschalkerweerd een klein orgel voor de kapel van het toenmalige ziekenhuis. In 1971 nam het conservatorium het ziekenhuis in gebruik. Het orgel werd toen verkocht aan de Sint Antonius Abtkerk in Loo.
Vervolgens bouwde Van Vulpen een nieuw orgel voor het kapel met hulp van adviseurs Nico van den Hooven, Kees van Houten, Theo Teunissen en Jan Welmers. Zij waren op dat moment orgeldocenten van het conservatorium. Op 12 januari 1974 ging het instrument in gebruik. Tegenwoordig is het orgel in gebruikt als studie-instrument. Zo worden er bijvoorbeeld concerten op gegeven.

Een opmerkelijke tijdcapsule in de muur

Tijdens een verbouwing in HKU Utrechts Conservatorium waren aannemers druk bezig met het afbreken en vernieuwen van de muren in het pand. Totdat zij op 18 juli 2019 een wel heel opmerkelijk voorwerp vonden in de muur tussen de entree en de toenmalige receptie. Een loden kistje, dat verborgen was in Belgisch hardsteen. De aannemers hebben het volledig afgesloten kistje zorgvuldig opengeknipt en vonden toen iets unieks. In het omhulsel zat een opgerolde handgeschreven brief van twee pagina’s, die geschreven was op 18 juli 1885: precies 124 jaar voor de vondst. Verder zijn er in het bijzondere doosje drie amuletten uit dezelfde tijd aangetroffen.

Een brief over het ontstaan van het pand

De aannemers bleken een tijdcapsule te hebben gevonden. De brief diende als herinnering aan de bouw van het conservatoriumpand. Het gebouw is namelijk opgericht als ziekenhuis, door de katholieke Broeders van Barmhartigheid van St. Joannes de Deo.

Ziekenhuispanden aan de Mariaplaats
De katholieke Broeders van Barmhartigheid van St. Joannes de Deo lieten het pand (het zogenaamde ‘gesticht’) bouwen aan het eind van de 19e eeuw. Voor HKU waren zij toen nog vrij onbekend, maar dit Duitse broederschap belandde in 1889 aan de Lange Nieuwstraat in Utrecht om ziekenhulp aan te bieden. De beschikbare ruimte was echter te klein om patiënten op te nemen. Hierdoor ontstond al snel de wens naar een groter gebouw, om daarin een echt ziekenhuis te stichten. De broeders kochten daarom vanaf 1891 een aantal panden aan de Mariaplaats.

Financiële steun voor het ziekenhuis
De zorgbroeders hielpen trouw bij de verpleging van patiënten tijdens een uitbraak van de infectieziekte cholera. Hierdoor werd hun naamsbekendheid vanaf 1892 al snel groter in Utrecht en regio. De drukte en zorgvraag nam toe, maar dat betekende niet automatisch dat het broederschap meer geld overhield om te investeren in uitgebreidere hulp. Sterker nog, de broeders zaten krap bij kas. Zij waren namelijk volledig afhankelijk van mensen die ongevraagd een bijdrage deden. Uiteindelijk kregen zij toestemming van de aartsbisschop om actief bij Utrechters aan te kloppen voor financiële steun.

Een heel bijzondere gift
De broeders hadden al enige tijd plannen om de oude panden op de Mariaplaats af te breken en op dezelfde plek een gloednieuw ziekenhuis te bouwen. Op 7 augustus 1894 werd deze wens totaal onverwacht werkelijkheid. Het broederschap ontving die dag een bijzonder bericht van een notaris. Jonkheer Frederik Karel Bosch (zoon van het Eerste Kamerlid Jan Willem Hendrik Bosch en Elizabeth Cornelia Petronella Bosch van Drakestein) overleed op 52-jarige leeftijd en bleek 150.000 gulden aan het broederschap te hebben nagelaten. De broeders waren hierdoor de grootste erfgenaam van de jonkheer. Opvallend, omdat deze jonkheer nooit contact heeft gehad met de broeders. Het was volledig onbekend dat hij hun werk een warm hart toedroeg.

Bouw van het Conservatoriumpand
Door de omvangrijke gift ging de lang gekoesterde wens al in hetzelfde jaar in vervulling. De oude panden aan de Mariaplaats werden gesloopt en op 24 juni 1895 startte de bouw van het gesticht (tijdens de geboortedag van Johannes de Doper). De bouwtekeningen waren ontworpen door de Utrechtse architect J. van Kesteren. Omdat de kosten veel hoger bleken dan verwacht, is alleen het gedeelte links van de hoofdingang geplaatst. De rechtervleugel is pas in 1928 gebouwd. Het ziekenhuis St. Joan de Deo bestond tot 1971 en verhuisde toen naar het gloednieuwe ziekenhuis Overvecht. Het pand op de Mariaplaats is in dat jaar in gebruik genomen door HKU Utrechts Conservatorium.

Een mooi, geschiedrijk pand

De bijzondere brief heeft ons een unieke kijk gegeven in de geschiedenis van het pand. Dankzij de uitzonderlijke gift is onze school nu gevestigd in een mooi, geschiedrijk pand. Wil jij de vondst met eigen ogen bekijken? Laat het dan even weten via servicebalie.mariaplaats@hku.nl.